๋ณธ ํฌ์คํธ๋ ์ ๊ฐ ํด๋จผ์ค์ผ์ดํ ๊ธฐ์ ๋ธ๋ก๊ทธ์ ๋จผ์ ์์ฑํ๊ณ ์ฎ๊ธด ํฌ์คํธ์
๋๋ค.
๋ณธ ํฌ์คํธ์์๋ Netfilx ์์๋ ํ์ฉํ๊ณ ์๋, ๋ฅ๋ฌ๋์ ํ์ฉํ ์ถ์ฒ ์์คํ
์ธ Matrix Factorization ์ ์๊ฐํ ๋
ผ๋ฌธ์ ๋ํด์ ๋ฆฌ๋ทฐํ๋ ค๊ณ ํฉ๋๋ค. ๋ฆฌ๋ทฐํ๋ ค๋ ๋
ผ๋ฌธ์ ์ ๋ชฉ์ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ต๋๋ค.
โMatrix Factorization Techniques For Recommender Systemsโ
Objective
๋
ผ๋ฌธ์ ๋ฐฐ๊ฒฝ์ย Netflix Prize Competitionย ์์๋ถํฐ ์์๋ฉ๋๋ค.
Netflix Prize Competitionย ์ Netflix ๊ฐ 2006๋
๋ถํฐ ๊ฐ์ตํ๊ณ ์๋ ๋ํ์
๋๋ค. Netflix ๋ ์ด ๋ํ๋ฅผ ์ํด 50๋ง๋ช
์ ์ฌ์ฉ์๊ฐ 17000 ๊ฐ์ ์์์ ๋ํด์ ๋งค๊ธด 1์ต ๊ฐ์ ํ๊ฐ๋ค(๋ณ์ )์ ๋ํ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ์ ๊ณตํ์ต๋๋ค.
Netflix ๊ฐ ๊ทธ๋ค์ ์๋ง์ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ์ ๊ณตํ๋ฉด์๊น์ง ์ํ๋ ๊ฒ์ ๊ทธ๋ค์ด ๊ฐ์ง๊ณ ์๋ Recommender System ๋ณด๋ค RMSE ์ธก๋ฉด์์ ์ข์ ์ฑ๋ฅ์ ๋ณด์ด๋ ๋ฐฉ๋ฒ๋ก ์
๋๋ค. ์ฌ์ง์ด RMSE ๊ฐ10% ์ด์ ๊ฐ์ ๋ ๋ฐฉ๋ฒ๋ก ์ ๋ํด์ 100๋ง ๋ฌ๋ฌ๋ฅผ ์ง๊ธํ๊ธฐ๋ก ํ๊ณ , ๊ทธ๋ฐ ๋ฐฉ๋ฒ๋ก ์ด ์กด์ฌํ์ง ์์๋ค๋ฉด ๊ฐ์ฅ ํฐ ๊ฐ์ ์ ์ด๋ฃฌ ํ์๊ฒ 5๋ง ๋ฌ๋ฌ๋ฅผ ์ง๊ธํ๊ธฐ๋ก ํ์ต๋๋ค.
์ง๊ธ๋ถํฐ ์๊ฐํ ๋
ผ๋ฌธ์ 2007๋
์ 8.43% ์ ๊ฐ์ ์ผ๋ก 1์๋ฅผ ์ฐจ์งํ๊ณ 2008๋
9.46% ์ ๊ฐ์ ์ผ๋ก 1์๋ฅผ ์ฐจ์งํ ํ์ ๋ฐฉ๋ฒ๋ก ์ ๋ํ ๋ด์ฉ์ ๋ด๊ณ ์์ต๋๋ค.
Background
๊ธฐ์กด์ recommender system ์ ํฌ๊ฒ ๋ ๊ฐ์ง,ย Content Filteringย ๊ณผย Collaborative Filteringย ์ผ๋ก ๋๋์ด์ง๋๋ค.
Content Filtering
๋จผ์ ,ย Content Filteringย ์ ๊ฐ์ฅ ๊ธฐ๋ณธ์ ์ธ recommender system ์ผ๋ก ์๊ฐ๋ ์น๊ตฌ์
๋๋ค.ย Content Filteringย ์ ํต์ฌ์ product ์ profile ์ ๋ง๋๋ ๊ฒ์
๋๋ค.
์ด๋ ๊ฒ ์ค๋ช
ํ๋ฉด ์ฅ ์ด๊ฒ ๋ฌด์จ ์๋ฆฌ์งโฆ??? ํ์ค ๋ถ๋ค์ ์ํด ๋ถ์ฐ ์ค๋ช
์ ๋๋ฆฌ์๋ฉด, user ์ product ์ ํน์ง์ ๋ง๋ค๊ณ , user ๊ฐ ์ข์ํ ๋งํ ํน์ง์ ๊ฐ์ง product ๋ฅผ ์ฐพ์๋ธ๋ค๊ณ ๋ณด์๋ฉด ๋ฉ๋๋ค.
์ ๊ธ๊ท๊ฐ ํน์๋ผ๋ ์ดํด๋์ง ์๋ ๋ถ๋ค์ ์ํด ์์๋ฅผ ๋ค์ด๋ณด๋ ค๊ณ ํฉ๋๋ค.
์ดํด๊ฐ ๋์
จ๋ค๋ฉด ๋์ด๊ฐ์
๋ ์ข์ต๋๋ค :)product ๋ฅผ ์ํ๋ก ์๊ฐํด๋ด
์๋ค.product ์ profile ์ ์ํ์ ์ฅ๋ฅด, ์ํ์ ์ฐธ์ฌํ ๋ฐฐ์ฐ ๋ชฉ๋ก, ๋ฐ์ค ์คํผ์ค ์์์ ๊ฐ์ ์ํ์ ์ ๋ณด๋ผ๊ณ ๋ณด์๋ฉด ๋ฉ๋๋ค.
์ด๋ฐ profile ๋ค์ ์ฌ์ฉํด์ user ๊ฐ ๊ณผ๊ฑฐ์ ์ ํธํ๋ product ์ profile ์ ๋ฐํ์ผ๋ก ๋น์ทํ profile ์ ๊ฐ์ง๋ product ๋ฅผ ์ฐ๊ด์ง์ด ์ถ์ฒ์ ํ๊ฒ ๋๋ ๊ฒ์
๋๋ค.
๊ทธ๋ฐ๋ฐ,ย Content Filteringย ์ ํ ๊ฐ์ง ํฐ ๋ฌธ์ ์ ์ด ์์ต๋๋ค. Product ์ ๋ช
์์ ์ธ profile ์ ์์ฑํ๋ ๊ฒ์ด ์๋นํ ๊ท์ฐฎ๊ณ ์ด๋ ค์ด ์ผ์ด๋ผ๋ ์ ์
๋๋ค. ๋๋ถ์ด ์ด๋ค profile ์ ์์ฑํด์ผ ๋์ ๋ง์กฑ๋์ ์ถ์ฒ์ ํ ์ ์๋์ง์ ๋ํด์๋ ๋ชจํธํฉ๋๋ค.
Collaborative Filtering
์์์ ์ค๋ช
๋๋ฆฐย Content Filteringย ์ ๋ฌธ์ ์ ์ ๋ํ ๋์์ฑ
์ผ๋ก ๋ฑ์ฅํ ๊ฒ์ดย Collaborative Filteringย ์
๋๋ค.ย Collaborative Filteringย ์ product ์ ๋ช
์์ ์ธ profile ์ ์์ฑํ ํ์๊ฐ ์์ต๋๋ค. ๋์ , user ๊ฐ์ ๊ด๊ณ์ user-product ๊ฐ์ ์ํธ ์์กด์ฑ์ ๋ถ์ํ์ฌ ์๋ก์ด user-product ๊ฐ์ ๊ด๊ณ๋ฅผ ๋ฐํ๋
๋๋ค.
๋ ์ด๋ ๊ฒ ์ค๋ช
ํ๋ฉด ์ฅ ์ด๊ฒ ๋ฌด์จ ์๋ฆฌ์งโฆ??? ํ์ค ๋ถ๋ค์ ์ํด ๋ถ์ฐ ์ค๋ช
์ ๋๋ฆฌ์๋ฉด, user ๊ฐ์ ์ ์ฌ๋๋ฅผ ์ธก์ ํ๊ณ , ์ ์ฌํ user ๊ฐ ๊ธฐ์กด user ์
์ฅ์์ ์๋ก์ด ๋ง์ดํ๋ product ์ ๋ํด์ ํ๊ฐํ ๋ด์ฉ์ ๋ฐํ์ผ๋ก ์ถ์ฒ์ ์ฒ๋๋ฅผ ๊ฒฐ์ ํ๋ค๋ ๊ฒ์
๋๋ค. ์ ์ฌํ user ๊ฐ product ์ ๋ํด์ ์ข์ ํ๊ฐ๋ฅผ ํ๋ค๋ฉด, user ๊ฐ ๊ด๊ณ๊ฐ ์ ์ฌํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๊ธฐ์กด user ๋ ์ข์ ํ๊ฐ๋ฅผ ํ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ด ๋๋ค๊ณ ๋ณด๊ณ ์ถ์ฒ์ ํ๋ค๋ ๊ฒ์
๋๋ค.
๋ค์ ๋ ์์๋ฅผ ๋ค๋ ค๊ณ ํฉ๋๋ค. ์ด ์์๋ ์ ๊ธ๊ท๋ฅผ ์ดํดํ์
จ์ด๋ ๋ด์ฃผ์ธ์!!product ๋ฅผ ์ํ๋ก ์๊ฐํด๋ด
์๋ค.user1 ์ด๋ user2 ๋ ์ํ ์ทจํฅ์ด ์ ๋ง๋ ์ ์น์
๋๋ค.
์ธ๋ถ์ ์ผ๋ก, user1 ์ด ์ค๋ฆด๋ฌ ์ํ 1์ ์ข์ํ ๋ user2 ๋ ์ค๋ฆด๋ฌ ์ํ 1์ ์ข์ํ๊ณ , user1 ์ด ์ค๋ฆด๋ฌ ์ํ 2๋ฅผ ์ข์ํ ๋ user2 ๋ ์ค๋ฆด๋ฌ ์ํ 2๋ฅผ ์ข์ํ์ต๋๋ค. ์ด๋ ๊ฒ ๊ฐ์ด ์ข์ํ ์ค๋ฆด๋ฌ ์ํ๊ฐ 100๊ฐ๋ ๋์ต๋๋ค.user1์ด ๊ทผ๋ฐ ๊ฐ์๊ธฐ ๋ก๋งจ์ค ์ํ 1์ ์ข์ํ๋ค๊ณ ํ๊ฐํ์ต๋๋ค. ์ด ๋ ์ถ์ฒ ์์คํ
์ user1 ๊ณผ user2 ๋ฅผ ์ ์ฌํ ์ทจํฅ์ ์ฌ๋์ผ๋ก ๋ณด๊ณ ๋ก๋งจ์ค ์ํ 1์ ์์ง ๋ณด์ง ์์ user2 ์๊ฒ ์ถ์ฒํด ์ฃผ๋ ๊ฒ์
๋๋ค.
์ ์์์์ ๋๋ฌ๋๊ธฐ๋ ํ Collaborative Filtering ์ ์ฅ์ ์ domain-free ํ๋ค๋ ์ ์
๋๋ค. Domain-free ํจ์ product ์ ์ธ๋ถ์ ์ธ ํน์ง(์์ ์ค๋ช
ํ profile ๋ก๋ ํํํ ์ ์๊ฒ ๋ค์)์ ๋ํด์ ์ ํ์๊ฐ ์๋ค๋ ์ ์
๋๋ค. ๊ทธ ๋งํผ profiling ํ๊ธฐ ์ด๋ ค์ด ๋ฐ์ดํฐ ์์๋ ์ถ์ฒ ์์คํ
์ด ์บ์นํ๊ณ ์ฌ๋ฐ๋ฅธ ์ถ์ฒ์ ํด ์ค ์ ์๋ค๋ ๊ฒ์
๋๋ค.
์์์์ ๋ฌ๊ธ์์ด ๋ก๋งจ์ค ์ํ๋ฅผ ๋ฑ์ฅ์์ผฐ์๋๋ฐ์,๊ทธ ์ด์ ๊ฐ Collaborative Filtering ์ ์ด์ฉํ ์ถ์ฒ์ด profiling ํ๊ธฐ ์ด๋ ค์ด ๋ฐ์ดํฐ๋ ๋ค๋ฃฐ ์ ์์์ ์๋ ค๋๋ฆฌ๊ธฐ ์ํจ์ด์์ต๋๋ค.product ์ profile ๋ด์ "์ฅ๋ฅด" ๊ฐ ๋ค์ด๊ฐ ๊ฒ์ด์ง๋ง, "์ฅ๋ฅด" ๋ก๋ ์ถ์ฒ์ ํ์ง ๋ชปํ๋ user ์ ์ธ๋ถ ์ ํธ ํน์ฑ์ Collaborative Filtering ์ด ์ถ์ฒ์ ํด์ค ์ ์์๋ ๊ฒ์
๋๋ค.๊ทน๋จ์ ์ผ๋ก๋, Collaborative Filtering ์ด ์บ์นํ product ์ profile ์ด "์ํ์ ํ๋ฐ๋ถ์ ์ฌ์ฃผ์ธ๊ณต์ด ์ํ๊น๊ฒ ์์ ๋ง๊ฐํ ์ดํ ๊ฐ์ฑํ ๋จ์ฃผ์ธ๊ณต์ด ์
๋น์ด ๋์ด๋ฒ๋ฆฌ๋ ์คํ ๋ฆฌ" ์ผ ์๋ ์๋๋ฐ ์ด๋ฐ ํํํ๊ธฐ๋ ์ด๋ ค์ด ํน์ง๋ค์ ๋ค๋ฃฐ ์ ์๋ค๋ ๊ฒ์
๋๋ค.
์ง๊ธ๊น์ง Collaborative Filtering ์ด ๋ฌด์์ด๊ณ , Content Filtering ์ ๋นํด์ ๊ฐ์ง๋ ์ฅ์ ์ด ๋ฌด์์ธ๊ฐ์ ๋ํด์ ์์๋ณด์์ต๋๋ค. ์ง๊ธ๋ถํฐ๋ ๋
ผ๋ฌธ์์ ์ ์ํ๋ ๋ฐฉ๋ฒ๋ก ๊ณผ ์กฐ๊ธ ๋ ๊ฐ๊น์์ง๊ธฐ ์ํด Collaborative Filtering ์ ์ธ๋ถ์ ์ธ ๋ฐฉ๋ฒ์ ๋ํด์ ์ค๋ช
๋๋ฆฌ๋ ค๊ณ ํฉ๋๋ค.
Collaborative Filtering โ Neighborhoods Method
Collaborative Filtering ์ ์ฒซ ๋ฒ์งธ ๋ฐฉ๋ฒ,ย Neighborhoods Method๋ ์์ ์ค๋ช
ํ Collaborative Filtering ์ ์ค๋ช
๊ณผ ํฌ๊ฒ ๋ค๋ฅด์ง ์์ต๋๋ค.
๋ค๋ง ์์์๋ user ์ ์ ์ฌ๋์ ๋ํด์ ์ด์ ์ ๋ง์ถ๊ณ ์ ์ฌํ user ์ ์ ํธ๋์ ๋ฐ๋ฅธ ์ถ์ฒ์ ์งํํ๋ย User-Oriented Neighborhood Methodย ๋ฅผ ์๊ฐํ์๋๋ฐ, ๋ฐ๋๋ก user ์ ์ ํธ๋๊ฐ ์ ์ฌํ product ๋ฅผ ์ฐพ์์ ๊ทธ product ์ ๋ํ ๋ณธ์ธ์ ์ ํธ๋๋ก ์ถ์ฒ์ ์งํํ๋ย Product-Oriented Neighborhood Methodย ๋ ์๋ค๋ ์ ๋ง ์ถ๊ฐ๋ก ์ธ๊ธ๋๋ฆฌ๋ฉด ๋ ๊ฒ ๊ฐ์ต๋๋ค.
User-Oriented Neighborhood Method
์ ๊ทธ๋ฆผ์ย User-Oriented Neighborhood Methodย ๋ฅผ ๋ํ๋ธ ๊ทธ๋ฆผ์
๋๋ค. ๊ทธ๋ฆผ์ ๊ฐ์ฅ ์ข์ธก์ ์๋ Joe ๊ฐ ์ข์ํ๋ ์ธ ๊ฐ์ ์ํ๋ฅผ ์ข์ํ๋ ๋ค๋ฅธ user ์ธ ๋ช
์ ์ฐพ์์ ๊ทธ๋ค์ด ๋ ์ข์ํ๋ ๋ค๋ฅธ ์ํ๋ค์ Joe ์๊ฒ ์ถ์ฒ์ ํ๋ ํํ์
๋๋ค.
Collaborative Filtering โ Latent Factor Models
Collaborative Filtering ์ ๋๋ฒ์งธ ๋ฐฉ๋ฒ,ย Latent Factor Modelsย ๋ ์์ ์ ์ฌ๋๋ผ๊ณ ํํํ๋ ์์๋ฅผ user ์ product ๋ชจ๋์์ ์ง์ ์ ์ธ Latent Factor (์ ์ฌ์์ธ)์ผ๋ก ๋ฝ์๋ด์ด ํน์ ์ ์ ๊ฐ ํน์ product ์ ๊ฐ๊น์ด ์ ๋๋ฅผ ์ธก์ ํ๋ ๋ฐฉ๋ฒ์
๋๋ค.
Latent Factor Models
์ด Latent Factor (์ ์ฌ์์ธ)๋ผ๋ ์น๊ตฌ๋ฅผ ์ค๋ช
ํ๊ธฐ ์ํด ์ ๊ทธ๋ฆผ์ ์ด์ง ์ด์ฉํด๋ณด๋ ค๊ณ ํฉ๋๋ค.
์ ๊ทธ๋ฆผ์ x ์ถ์ ๋จ์ฑ์ ํ๊ฒ์ผ๋ก ํ ์ํ์ธ์ง, ์ฌ์ฑ์ ํ๊ฒ์ผ๋ก ํ ์ํ์ธ์ง์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ถ๋ฅ ๊ธฐ์ค์ ์ด๋ฉฐ, y ์ถ์ ํ์ค์ ์ธ์ง, ๋นํ์ค์ ์ธ์ง์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ถ๋ฅ ๊ธฐ์ค์ ์ผ๋ก ๋ณผ ์ ์์ต๋๋ค. ์ํ์ ๊ฒฝ์ฐ์๋ ์ขํํ๋ฉด์์ ํด๋น ๋ถ๋ฅ์ ๋ฐ๋ผ ๋ฐฐ์น ๋์ด ์๊ณ , ์ฌ๋์ ๊ฒฝ์ฐ์๋ ์ขํํ๋ฉด์์ ๋ถ๋ฅ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ํ๋ฅผ ์ผ๋ง๋ ์ข์ํ๋์ง์ ๋ฐ๋ผ ๋ฐฐ์น ๋์ด ์์ต๋๋ค.
๋น์ฐํ๊ฒ๋, ์ํ์ ์ฌ๋์ ๊ฑฐ๋ฆฌ๊ฐ ๊ฐ๊น์ธ ์๋ก ์ฌ๋์ด ์ข์ํ๋ ์ํ๋ผ์ ์ข์ ํ๊ฐ๋ฅผ ๋ด๊ฒ ์ฃ ??
๋๋ผ์ด ์ ์ ์ด ์ข์ ํ๊ฐ์ ์ ๋๋ฅผ ์ํ์ ์ฌ๋์ ์ขํ์ dot product ๋ก ์์นํํ์ฌ ํํํ ์ ์๋ค๋ ์ ์
๋๋ค. Gus ์ ๊ฒฝ์ฐ์๋ Dumb and Dumber ์์ dot product ๋ ํฐ ๊ฒ์ ๋นํด The Color Purple ๊ณผ์ dot product ๋ ์์ ๊ฒ์ ํ์ธํ ์ ์์ฃ .
๋ค๋ง, ์ฌ๊ธฐ์ ํ ๊ฐ์ง ์๋ฌธ์ ํ์ผ์ค ์ ์์ต๋๋ค.
โ์๋ ์ํ๋ ์ ๋ฐ ๋ถ๋ฅ๋ก ๊ตฌ๋ถํ ์ ์๋ค ์ณ๋, ์ฌ๋์ ์ด๋ป๊ฒ ์ ๋ฐ ๊ธฐ์ค์ ์ ๋ฐฐ์นํด???โ
์ด๋ฐ ์๊ฐ์ด ๋์
จ๋ค๋ฉด ์๋นํ ์ ์ดํดํ๊ณ ๊ณ์ ๊ฒ์
๋๋ค. ์ด๋ฐ ์๋ฌธ์ ์ ํด๊ฒฐํด์ฃผ๋ ๊ฒ์ด ๋
ผ๋ฌธ์์ ์ ์ํ๋ ๋ฐฉ๋ฒ๋ก ย Matrix Factorizationย ์
๋๋ค.
Matrix Factorization
Matrix Factorizationย ์ Latent Factor Models ์ ๊ฐ์ฅ ์ฑ๊ณต์ ์ธ ๊ตฌํ์ด๋ผ๊ณ ๋ ๋ถ๋ฆฝ๋๋ค.
ํ์ง๋ง, ์์ ์์์ด๊ฐ ๋ถ์ ๊ฒ ์น๊ณ ๋ ์๋นํ ๊ฐ๋จํ ๊ฐ๋
์
๋๋ค.
ํ ๋ง๋๋ก ์ค๋ช
ํ์๋ฉด, Latent Factor Models ์์ Latent Factor (์ ์ฌ์์ธ)์ผ๋ก ๋ถ๋ ธ๋ ์น๊ตฌ๋ค์ ๋ฅ๋ฌ๋์ ์ฌ์ฉํด ํ์ต์ ์ํค๋ ๋ฐฉ๋ฒ์
๋๋ค.
๋ฐ๋ก ์๋ฌธ์ด ํ๋ฆฌ์
จ์ฃ ??
์ฌ๋์ ๊ธฐ์ค์ ์ ๋ฐฐ์นํ๋ ๊ฒ์ ์ ํฌ๊ฐ ํ ์ผ์ด ์๋๋ผ ๋ฅ๋ฌ๋ ๋ชจ๋ธ์ด ์ฌ๋์ด ๋ช
์์ /๋น๋ช
์์ ์ผ๋ก ํ์ถํ ์ ํธ๋๋ฅผ ๋ฐํ์ผ๋ก ์ ํฌ๊ฐ ์ ์ ์๋ ์ ์ฌ์์ธ์ ์ฐพ์์ โ์์์" ๋ฐฐ์นํด์ค์ผ๋ก์จ ํด๊ฒฐํ ๊ฒ์
๋๋ค.
์ฆ, recommendation ๋ Latent Factor Models ์์ ์งํํ๋ ๊ฒ๊ณผ ๋ค๋ฅด์ง ์์ต๋๋ค. User ์ Latent Factor ์ product ์ Latent Factor ๊ฐ์ dot product ๋ก ๊ณ์ฐํฉ๋๋ค. ์ด๋ฅผ ์์์ผ๋ก ๋ํ๋ด๋ฉด ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ต๋๋ค.
r_ui hat ์ inferred recommendation ์ด๊ณ , q_i ๋ item(์ง๊ธ๊น์ง๋ product ๋ก ์ค๋ช
ํด์๋ ๊ทธ ๊ฒ์
๋๋ค.)์ Latent Factor ์ด๊ณ , p_u ๋ user ์ Latent Factor ์
๋๋ค.
์ฌ๊ธฐ์ ์ ํ๋์ํ์ ๊ณต๋ถํด๋ณด์ ๋ถ์ด๋ผ๋ฉด ground truth ์ธ recommendation ์ผ๋ก๋ถํฐ ๋ฐ๋๋ก q_i ์ p_u ๋ฅผ ๊ตฌํด๋ด๋ฉด ๋์ง ์์๊น? ํ๋ ์๊ฐ์ EVD, SVD ๋ฑ์ ๋ฐฉ๋ฒ ๋ฑ์ ์๊ฐํด๋ณผ ์ ์์ต๋๋ค.ํ์ง๋ง item ์ ๋ง์๋ฐ user ์ rating ์ ์ ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ recommendation matrix ๊ฐ sparse ํ๊ณ , ์ด ๋๋ฌธ์ decomposition ์ ํตํด ์ญ์ผ๋ก Latent Factor ๋ฅผ ๊ตฌํ๋ ๊ฒ์ ๋ฌด๋ฆฌ๊ฐ ์์ต๋๋ค
Inferred recommendation ์ด ์์ ๊ฐ์ ํํ์ด๋ฉด, ์ ํฌ๋ SSE with regularization term ์ ์๋์ ๊ฐ์ด ์ธ ์ ์๋ค๋ ๊ฒ์ ๋๋ฌด๋๋ ์ ์๊ณ ์์ต๋๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ด๋ฅผ ์ต์ํ ํ๋ ๊ฒ์ด ํ์ต์ ๋ชฉํ๊ฐ ๋ ๊ฒ์ด๋ผ๋ ๊ฒ๋ ์์๊ฒ ์ฃ ..!
ํน์๋ SSE ๊ฐ ๋ฌด์์ธ์ง ๋ชจ๋ฅด์ค ๋ถ๋ค์ ์ํด...Sum Squared Error ๋ก, ์ค์ฐจ์ ์ ๊ณฑ์ ํฉ์ด๋ผ๊ณ ๋ณด์๋ฉด ๋ฉ๋๋ค.๋๋ถ์ด regularization ์ด ๋ฌด์์ธ์ง ๋ชจ๋ฅด์ค ๋ถ๋ค์ ์ํด...Overfitting ์ ๋ง๋ ๋ฐฉ๋ฒ ์ค ํ๋๋ก, ํ์ต๋ weight๋ฅผ loss ์ ์ถ๊ฐ๋ก ํฌํจ์ํด์ผ๋ก์จ training data ์๋ง ์ ํํ ๋ง์๋จ์ด์ง๋ ํํ๋ก ํ์ต๋๋ ๊ฒ์ ๋ฐฉ์งํ๊ณ ์ผ๋ฐ์ ์ธ ์์์ ๋ง์๋จ์ด์ง๋ ํํ๋ก ํ์ต๋๊ฒ ํ๋ ์น๊ตฌ์
๋๋ค. Lambda ๋ ๊ทธ ์ ๋๋ฅผ ์กฐ์ ํ๋ ์์๋ก ๋ณด์๋ฉด ๋ฉ๋๋ค.
์ฌ๊ธฐ๊น์ง ํ๋ฉด Matrix Factorization ์ ๊ฐ๊ด์ ์ธ ๋ด์ฉ์ ๋ํด์๋ ์ ๋ถ ๋ค๋ฃจ์์ต๋๋ค. ๋
ผ๋ฌธ์์๋ Matrix Factorization ์ 5๊ฐ์ง ๊ฐ์ ๋ฐฉ๋ฒ์ ๋ํด์๋ ์ค๋ช
์ ํ๊ณ ์์ต๋๋ค. ์ง๊ธ๋ถํฐ๋ ๊ทธ ๋ด์ฉ์ ๋ํด์ ์๊ฐ๋๋ฆฌ๋ ค๊ณ ํฉ๋๋ค.
Improvement โ Learning Algorithms
Deep Learning ์ optimization algorithm ์ค์ SGD(Stochastic Gradient Descent) ๋ผ๋ ์น๊ตฌ๊ฐ ์์ต๋๋ค.
SGD ์ ๋ํด์ ์์ธํ ์์๋ณด๊ณ ์ถ์ผ์ ๋ถ์ ์ ๊ฐย ์ด์ ์ ์์ฑํ๋ ํฌ์คํธ๋ฅผ ์ฐธ๊ณ ํ์๋ฉด ์ข์ ๊ฒ ๊ฐ์ต๋๋ค. ์ฌ๊ธฐ์๋ SGD ๊ฐ ํ๋์ training dataset ์ ๋ํด์ ํ ๋ฒ์ update ๋ฅผ ์งํํ๋ค๋ ์ ๋ง ์ง๊ณ ๋์ด๊ฐ๋ ค๊ณ ํฉ๋๋ค.
SGD ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์ฌ q_i ์ p_u ๋ฅผ update ํ๋ ๊ณผ์ ์ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ต๋๋ค.
์ ์์ error ๋ฅผ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ด๊ณ ,
์ ์์ Loss function ์ ๊ฐ๊ฐ q_i, p_u ์ ๋ํด์ ํธ๋ฏธ๋ถํ ๊ฐ์ด ๊ดํธ ์์ ๋ค์ด ์๋ ์น๊ตฌ์ 2๋ฐฐ์ธ ๊ฐ์ด๊ธฐ ๋๋ฌธ์, 2 ๋ฅผ ํฌํจํด์ ์์๋ฐฐ๋งํผ์ gamma ๋ก ์นํํด์ ์์ฑํ update ์์
๋๋ค.
๊ทธ๋ฐ๋ฐ, ์ฌ๊ธฐ์ย ๊ธฐ๊ฐ๋งํ ๊ฐ์ ๋ฐฉ์์ด ํ๋ ์์ต๋๋ค.
p_i, q_u ์ค ํ๋๋ฅผ ๊ณ ์ ํ๋ฉด gradient descent ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์ง ์๋๋ผ๋ loss function ์ด quadratic ์ด ๋์ด ์ต์๋ก ๋ง๋๋ ๊ฐ์ ๊ณ์ฐํ์ฌ ๊ตฌํด๋ผ ์ ์์ง ์์๊น?
์ ์๊ฐ์ ์คํ ํ ๊ฒ์ด ๋
ผ๋ฌธ์์ ์ ์ํย ALS (Alternating Least Squares)์
๋๋ค.
์ ์๊ฐ๋๋ก ํ๋๋ฅผ ๊ณ ์ ํ๊ณ ํ๋๋ฅผ update ํ๋ ๊ณผ์ ์ ๋ฒ๊ฐ์๊ฐ๋ฉด์ ์๋ ด์ด๋ผ๊ณ ํ๋จ๋๋ ์ง์ ๊น์ง ๋ฐ๋ณตํ๋ ๊ฒ์ด ALS ์ ํต์ฌ์
๋๋ค. ๋ค๋ง, ์ ๊ฐ ์ค๋ช
ํ๋ ๋์ค์ ๋๋ผ์
จ๊ฒ ์ง๋ง ๋์์ update ๋๋ SGD ์ ๋นํด์๋ ์๋๊ฐ ๋๋ฆฝ๋๋ค.
๊ทธ๋ผ์๋ ALS ๊ฐ ์ ํธ๋๋ ์ํฉ์ด ํฌ๊ฒ ๋ ๊ฐ์ง ๊ฒฝ์ฐ๊ฐ ์๋ค๊ณ ํฉ๋๋ค.
1.
Parallelization ์ด ๊ฐ๋ฅํ ๋ ALS ๋ ๋ค๋ฅธ item ์ q_i ๋ฅผ, ๋ค๋ฅธ user ์ p_u ๋ฅผ ๋ณ๋ ฌ์ ์ผ๋ก ๊ณ์ฐํด๋ผ ์ ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๋น ๋ฅธ ์ฐ์ฐ์ด ๊ฐ๋ฅํฉ๋๋ค.
2.
Recommendation System ์ด implicit data ์ ์ค์ ์ ์ธ ํ๋จ์ ํด์ผํ ๊ฒฝ์ฐ, ground truth data ๊ฐ sparse ํ์ง ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ SGD ์ฌ์ฉ ์ ์ฐ์ฐ๋์ด ๋ง์์ง๋ ๋จ์ ์ด ์๋ค๊ณ ํฉ๋๋ค.
ALS ์ฌ์ฉ์ ์ ์ ํ๊ฒ ๊ณ ๋ คํด๋ณด๋ ๊ฒ์ด, ๋
ผ๋ฌธ์์ ์ ์ํ ์ฒซ ๋ฒ์งธ ๊ฐ์ ๋ฐฉ๋ฒ์
๋๋ค.
Improvement โ Adding Biases
์์ Matrix Factorization ์ธ์
์์ ์ค๋ช
๋๋ ธ๋ loss function ์ ๊ฒฝ์ฐ์๋ ์์ ์ค๊ณ๊ฐ user-item ๊ฐ์ interaction ์ ์ด์ ์ ๋ง์ถ์ด ํ์ต์ ํ๋ ค๊ณ ํ๋ค๋ ๊ฒ์ ์ ์ ์์ต๋๋ค.
์ฆ, user ์์ฒด, item ์์ฒด๊ฐ rating value ์ ๋ฏธ์น๋ variation ์ ๋ํ ๊ณ ๋ ค๊ฐ ์ด๋ฃจ์ด์ง์ง ์์ loss function ์ค๊ณ๋ผ๊ณ ๋ณผ ์ ์์ต๋๋ค.
user1 ์ด ๋ค๋ฅธ ์ ์ ๋ค์ ๋นํด์ ์๋ ํ๊ฐ๋ฅผ ํํ๊ฒ ํ๋ ์คํ์ผ์ธ ๊ฒฝ์ฐ,
item1 ์ด ๋ค๋ฅธ item์ ๋นํด์ ๊ธฐ๋ณธ์ ์ผ๋ก ํ๊ฐ๊ฐ ์ข์ item ์ธ ๊ฒฝ์ฐ์ ๋ํ ๊ณ ๋ ค๊ฐ ์ด๋ฃจ์ด์ง์ง ์์๋ค๋ ์ ์ ๊ฐ์ ํ๋ ค๊ณ ํ๋ ๊ฒ์
๋๋ค.
์ด๋ฅผ ๊ฐ์ ํ๊ธฐ ์ํด ๊ฐ๋ณ user, ๊ฐ๋ณ item ์ด ๊ฐ์ง๋ bias term ์ ์ถ๊ฐํ๋ ๊ฐ์ ์ฌํญ์ ์ ์ํฉ๋๋ค.
์ด bias ๋ ์์ ๊ฐ์ด item ์ bias b_i ์ user ์ bias b_u ์ ๋ชจ๋ user ์ ๋ชจ๋ item ์ ๋ํ ํ๊ท ์ ์ธ ํ๊ฐ mu ๋ฅผ ๋ํ ๊ฐ์ผ๋ก ์ค์ ํ์ต๋๋ค.
๊ทธ๋ฆฌ๊ณ , ๋
ผ๋ฌธ์์๋ ์ด๋ฅผ inferred recommendation ์ ๋ฐ์ํ๋ ํํ๋ก ๊ฐ์ ์ ์งํํ ์ ์๋ค๊ณ ์ ์ํ๊ณ , ์ด ๊ฒ์ด ๋ ๋ฒ์งธ ๊ฐ์ ๋ฐฉ๋ฒ์
๋๋ค.
Improvement โ Additional Input Sources
์์ ์ด์ผ๊ธฐํ๋ user ์ rating ์ explicit ํ rating ์ ํ์ ๋์์ต๋๋ค. ํ์ง๋ง, user ๊ฐ implicit ํ๊ฒ system ์ ์ฃผ๋ feedback ๋ ์๊ณ , ๋
ผ๋ฌธ์์๋ ์ด๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ ๊ฐ์ ์ ์งํํ์ต๋๋ค.
N(u) ๋ฅผ user u ๊ฐ implicit feedback ์ ํํํ item ์ ์งํฉ์ด๋ผ๊ณ ํ๊ณ , x_i ๊ฐ ๊ทธ item ์ ์ค feedback ์ด๋ผ๊ณ ํ์ ๋ ์ด๋ฅผ ํ์ต์ ๋ฐ์ํ๋ ๊ฒ์ ์ ์ํฉ๋๋ค. ์ด ๋, ๋
ผ๋ฌธ์์๋ ํธํฅ๋ feedback ์ด ๋ค์ด๊ฐ๋ ๊ฒ์ ๋ฐฉ์งํ๊ธฐ ์ํด normalize ๋ ์์ ๊ฐ์ ํํ๋ก loss function ์ ๋ฐ์ํ๋ ๊ฒ์ ์ค๊ณํ์ต๋๋ค.
A(u) ๋ฅผ user ์ gender, age group, zip code, income level ๊ณผ ๊ฐ์ ์์์ ์งํฉ์ด๋ผ๊ณ ํ๊ณ , y_a ๊ฐ ๊ทธ ์์๊ฐ ์ค feedback ์ด๋ผ๊ณ ํ์ ๋ ์ด ๋ํ ํ์ต์ ๋ฐ์ํ๋ ๊ฒ์ ์ ์ํฉ๋๋ค.
๊ทธ๋ ๊ฒ ์ต์ข
์ ์ผ๋ก inferred recommendation ๋ฅผ ์์ ๊ฐ์ ํํ๋ก ๋ฐ๊พธ๋ ๊ฒ์ด ๋
ผ๋ฌธ์์ ์ ์ํ ์ธ ๋ฒ์งธ ๊ฐ์ ๋ฐฉ๋ฒ์
๋๋ค.
Improvement โ Temporal Dynamics
์ง๊ธ๊น์ง ์ด์ผ๊ธฐ ํ๋ System ์ ์ ์ ์ด์์ต๋๋ค. ๋ค๋ฅธ ๋ง๋ก ํํํ๋ฉด ์๊ฐ๊ณผ๋ ๋ฌด๊ดํ ์์๋ค๋ก ์ค๊ณ๋ฅผ ์งํํ์์ต๋๋ค.
ํ์ง๋ง, ์ค์ user ์ ์ฑํฅ์ ์๊ฐ์ด ์ง๋จ์ ๋ฐ๋ผ ์ง์์ ์ผ๋ก ๋ณํํ๊ณ , item ์ ์ ํ์ด๋ ์ธ์, ์ ํธ๋ ๋ํ ์๊ฐ์ ๋ฐ๋ผ์ ๋์ ์ผ๋ก ๋ณํํฉ๋๋ค.
์ด ๋๋ฌธ์ ๋
ผ๋ฌธ์์๋ recommender system ์ด dynamic, time-drifting effect ์ ๋ํด์ ๋ค๋ฃฐ ํ์์ฑ์ด ์๋ค๊ณ ํ๋จํ๊ณ ํด๋น ์ฌํญ์ ๋ํ ๊ฐ์ ์ฑ
์ ์ ์ํฉ๋๋ค.
์ด์ ๋ฐ๋ผ ์๊ฐ์ ๋ํ ํจ์๋ก ๋ณํํด์ผ ํ ๊ฐ๋ค๋ก b_i, b_u, p_u ๋ฅผ ์ ์ํฉ๋๋ค.
๊ฐ๊ฐ์ ๋ํ ์์๋ฅผ ๋ค์๋ฉด,b_i ๋ ๋ค๋ฅธ ์ํ์ ๋ฑ์ฅํ ๋ฐฐ์ฐ์ ๋ฐ๋ผ์ ์ค์๊ฐ์ผ๋ก item ์ bias ์ ํธ๋๊ฐ ๋ฌ๋ผ์ง๋ ํ์ ๋ฑ์ด ์์ ์ ์๊ณ ,b_u ๋ user ๊ฐ ๋์ด๋ฅผ ๋ค๋ฉด์ ํ๊ท ์ ์ผ๋ก ๊ด๋ํ๊ฑฐ๋ ์๊ฒฉํด์ง๋ ํ์ ๋ฑ์ด ์์ ์ ์๊ณ ,p_u ๋ user ๊ฐ ์ค๋ฆด๋ฌ ์ํ๋ฅผ ์ข์ํ๋ค๊ฐ ์ ํธ๋๊ฐ ๋ก๋งจ์ค ์ํ๋ก ๋ฌ๋ผ์ง๋ ํ์ ๋ฑ์ด ์์ ์ ์์ต๋๋ค.
๊ทธ๋ ๊ฒ ์ต์ข
์ ์ผ๋ก inferred recommendation ๋ฅผ ์์ ๊ฐ์ ํํ๋ก ๋ฐ๊พธ๋ ๊ฒ์ด ๋
ผ๋ฌธ์์ ์ ์ํ ๋ค๋ฒ์งธ ๊ฐ์ ๋ฐฉ๋ฒ์
๋๋ค.
Improvement โVarying Confidence Levels
๋ง์ง๋ง์ผ๋ก ๋
ผ๋ฌธ์์ ์ ์ํ ๊ฐ์ ์ ์ ๊ด์ธก๋ user ์ rating ์ ๋ํ ์ ๋ขฐ๋๊ฐ ๋ชจ๋ ์ผ์ ํ๊ฒ ๋น์ทํ๊ฑฐ๋ ๊ฐ์ ์์ค์ด๋ผ๊ณ ๋ณด์ฅํ ์ ์๋ค๋ ๊ฒ์
๋๋ค.
์์๋ก ๊ณผ๋ ๊ด๊ณ ๋ฅผ ํตํด์ ํน์ item ์ ๋ํด์ ์ข์ rating ์ ๋ณด์ด๋ ํ์์ด ๋ฐ์ํ๋ค๋ฉด, ์ด๋ ์ผ์์ ์ธ ํ์์ผ๋ก ๋ณด์์ผ ํ๊ณ , ์ ๋ขฐ๋๊ฐ ๋ฎ์ผ๋ฉฐ, Latent Factor ๋ก ๋ณด๊ธฐ์๋ ๋ฌด๋ฆฌ๊ฐ ์๋ค๋ ๊ฒ์
๋๋ค.๋ํ, recommender system ์ด implicit feedback ์ด ์ฃผ๋ ์์๋ก ๊ตฌ์ฑ๋์ด ์์ ๋ ์ด๋ค์ ๋ํ ์ ๋ขฐ๋๋ฅผ ์ ๋ํํ ํ์์ฑ์ด ์๋ค๊ณ ๋ณธ ๊ฒ์
๋๋ค.
์ด๋ฅผ ๊ฐ์ ํ๊ธฐ ์ํด ๋
ผ๋ฌธ์์๋ ์ถ๋ก ํ error ์ confidence score ๋ผ๋ ๊ฐ์ ๋ถ์ฌ์ ์ ๋ขฐ๋์ ๋ฐ๋ฅธ loss function ์ ๋ํ ๊ธฐ์ฌ๋๋ฅผ ์ฐจ๋ณํํ์ต๋๋ค.
๋
ผ๋ฌธ์์๋ ์์ ๊ฐ์ ํํ๋ก loss function ์ ๋ณ๊ฒฝํ๋ ๊ฒ์ ๋ง์ง๋ง ๊ฐ์ ์ ์ผ๋ก ์ ์ํ๊ณ ์ด๋ฅผ ํตํด ๋ถ๊ฐ์ ์ผ๋ก confidence score ๊ฐ action ์ ๋ํ frequency ๋ฅผ ๋ฌ์ฌํ๋ ์ฒ๋๋ก๋ ์ฌ์ฉ๋ ์ ์๋ค๊ณ ์ ์ํด์ฃผ์์ต๋๋ค.
Result
์ง๊ธ๊น์งย Matrix Factorizationย ๊ณผ ๊ทธ ๊ฐ์ ๋ฐฉํฅ์ ๋ํด์ ์ดํด๋ณด์์ต๋๋ค.
๋
ผ๋ฌธ์์๋ ์ ๊ฐ ์ด ํฌ์คํธ์ ์ ์ผ ์ฒ์์์ ์ค๋ช
ํ ๊ฒ์ฒ๋ผ Netflix Prize Competition ์ ์ฐธ๊ฐํ์ฌ 1์๋ฅผ ํ ์ด๋ ฅ์ด ์๊ณ , ๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ์ ๋ํด์ ์ค๋ช
์ ํฉ๋๋ค.
์ ๊ทธ๋ฆผ์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ก ์ป์ด๋ธ ์ํ๋ค์ Latent Factor ๋ค ์ค ๋ ๊ฐ๋ฅผ ๋ฝ์ ๊ทธ ๋์ x, y ์ถ์ผ๋ก ํ์ฌ ์ํ๋ค์ plotting ํ ๊ฒ์
๋๋ค.
์ด๋ฅผ ๋ฐ๋๋ก ํด์ํด๋ณด๋ฉด ์๋นํ ์ฌ๋ฏธ์๋ ๊ฒฐ๊ณผ๊ฐ ๋์ต๋๋ค.
x ์ถ์ ์ข์ธก์ผ๋ก ๊ฐ ์๋ก ๋จ์ฑ/์ฒญ์๋
์ ๊ฒจ๋ฅํ ๊ต์์ด ๋ถ์กฑํ ์ฝ๋ฏธ๋๋ฅ๋ก, ์ฐ์ธก์ผ๋ก ๊ฐ ์๋ก ์ฌ์ฑ์ด ์ค์ฌ์ด ๋ ์ง์งํ ๋ฐฐ๊ฒฝ์ ๊ฐ์ง ๋๋ผ๋ง/์ฝ๋ฏธ๋๋ฅ๋ก ๋ณผ ์ ์์ผ๋ฉฐ,
y ์ถ์ ์์ชฝ์ผ๋ก ๊ฐ ์๋ก ๋
๋ฆฝ์ ์ด๋ฉฐ, ํ๋ก ๊ฐ์ ํธํ์ ๋ฐ์ ๊ธฐ๋ฐํ ์ํ๋ค๋ก, ์๋์ชฝ์ผ๋ก ๊ฐ์๋ก ์ฃผ๋ฅ ์ํ๋ก ๋ณผ ์ ์์์ต๋๋ค.
๊ทธ๋์์ธ์ง ์ข์ธก ์๋จ์ ์ํ๋ค์ ์ธ๋ ์ํ์ ๊ต์ ์๋ ๋ถ์๊ธฐ์ ์ํ๊ฐ ์์ธ ์ํ๋ค์ด ์์นํ๊ณ , ์ฐ์ธก ํ๋จ์ ์ํ๋ค์ ์ฌ์ฑ ์ค์ฌ์ ์ง์งํ ์ฃผ๋ฅ ์ํ๊ฐ ์์นํ์ต๋๋ค.
๋๋ถ์ด Annie Hall, Citizen Kane ๊ณผ ๊ฐ์ ์ํ๋ ๊ฒ๋ณด๊ธฐ์ ์คํ์ผ์ด ๋ง์ด ๋ค๋ฅธ๋ฐ ๋น์ทํ ์์น์ ์์ด ์์ํ ์ ์๋๋ฐ ์ค์ ๋ก ์ด๋ค์ ์ธ ๋ฒ์งธ Factor ๋ก ์ธํด์ ๋ถ๋ฆฌ๊ฐ ๋๋ค๊ณ ํฉ๋๋ค.
์ ๊ทธ๋ฆผ์ Matrix Factorization ์ ๊ฐ์ ๋ฐฉํฅ์ ์ง์ ์ ์ฉํด ๋ณธ ๋ค ์ธก์ ํ RMSE ์ ๋ํ ๊ฒ์
๋๋ค.
์ด๋ฅผ ํด์ํ๋ฉด,
1.
ํ์ต์ ์ํ Parameter ์ฆ๊ฐ,
2.
Bias ํญ๋ชฉ์ ๊ณ ๋ ค,
3.
Implicit feedback ํญ๋ชฉ์ ๊ณ ๋ ค,
4.
Temporal Dynamics ํญ๋ชฉ์ ๊ณ ๋ ค
๊ฐ ์ค์ ๋ก๋ RMSE ๋ฅผ ์ค์ผ ์ ์์๋ค๋ ๊ฒ์ ๋ณด์ฌ์ค๋๋ค.
Conclusion
์ด๊ฒ์ผ๋ก ๋
ผ๋ฌธย โMatrix Factorization Techniques For Recommender Systemsโย ์ ๋ด์ฉ์ ๊ฐ๋จํ๊ฒ ์์ฝํด๋ณด์์ต๋๋ค.
์ถ์ฒ ์์คํ
์ ๋ํด์ ๊ฐ๋จํ collaborative filtering ์ ๋๋ง ์๊ณ ์์๋๋ฐ, ์ด ๋
ผ๋ฌธ์ด ๋น๋ก ์ค๋๋์์ง๋ง, ์ถ์ฒ ์์คํ
์ ์ ๋ฐ์ ์ธ ๋ฐ์ ์ ๋ํด์ ์ดํดํ๊ธฐ์๋ ๊ต์ฅํ ํฐ ๋์์ด ๋์๋ ๊ฒ ๊ฐ์ต๋๋ค.
์ฒ์์๋ YouTube ์ ์ถ์ฒ ์์คํ
์ ๋ํ ๋
ผ๋ฌธ์ ์ฝ์ผ๋ ค๊ณ ํ์๋๋ฐ ์ ํ ์ง์์ด ๋ง์ด ๋ถ์กฑํ๋ค๊ณ ์๊ฐ๋์ด ๊ทธ ์ด์ ์ ๋
ผ๋ฌธ์ ์ฐพ์ ์ฝ์ด๋ณด์์ต๋๋ค. ์๊ฐ๋ณด๋ค ๋ง์ ์ง์์ ์๊ฒ๋์ด ๋๋ฆ ๋ง์กฑ๋๊ฐ ๋์ ๋
ผ๋ฌธ์ด์๋ ๊ฒ ๊ฐ์ต๋๋ค. ๊ธฐํ๊ฐ ๋๋ค๋ฉด ๋ค์ YouTube ์ ์ถ์ฒ ์์คํ
์ ์ ๋ณตํ๋ฌ ๋์ ํด๋ณด์์ผ๊ฒ ์ต๋๋ค. ์ฌ๋ฌ๋ถ๋ค๊ป๋ ์ด ํฌ์คํธ๋ฅผ ์ถฉ๋ถํ ์์งํ์ ๋ค ํ ๋ฒ ๋์ ํด๋ณด์๋ ๊ฒ์ ์ถ์ฒํด๋ด
๋๋ค.